Energetika - Srbija

Milioni evra otiču iz Srbije, jer se geotermalni potencijali ne koriste koliko bi mogli

Prema trenutnim procenama, geotermalni resursi pokrivaju oko 25 posto toplotnih potreba u stambenom sektoru na nivou cele Srbije. Imajući to u vidu, kao i činjenicu da se osim za grejanje ovaj vid obnovljive energije može koristiti i za proizvodnju struje, Srbija se kotira među prvih pet zemalja u Evropi prema potencijalu. Iako je u poslednjih desetak godina u Srbiji povećana upotreba geotermalne energije ovaj resurs se i dalje ne koristi dovoljno.

Koje su prednosti korišćenja geotermalnih izvora za daljinsko grejanje prvi su u Srbiji saznali u opštini Bogatić. Od pre četiri godine topla voda temperature 75 stepeni Celzijusa greje oko 15.000 m² javnih objekata u ovoj lokalnoj samoupravi.

“Znate, mi ovde u Bogatiću imamo običaj kada dođu televizijske ekipe da snimaju reportaže i priloge o našim potencijalima i privrednim mogućnostima da kažemo da je nažalost, istina takva da su desetine, pa i stotine milona evra otekli u nepovrat za četiri decenije otkad su istraživanja pokazala da Bogatić i Mačva leže na toploj vodi”, kaže Matija Milovanović, pomoćnik predsednika opštine Bogatić.

“Međutim, takođe, je neosporna činjenica da je i u prethodnih nekoliko godina došlo do velikog zaokreta u načinu razmišljanja i samom pristupu ovoj tematici od strane lokalne samouprave, pa se krenulo u pravcu korišćenja svega onoga što nam je priroda stavila na raspolaganje”, dodaje naš sagovornik.

Opština Bogatić i Mačva se, u stručnim krugovima i radovima, objašnjava, nazivaju potencijalnom energetskom „crvenom tačkom“ Srbije i regiona.

“Geotermalnim daljinskim sistemom grejanja obuhvaćeno je osam javnih ustanova. Između ostalog, zgrade opštine i suda, predškolska ustanova, osnovna i srednja škola, Centar za socijalni rad, Javno komunalno preduzeće i policijska stanica. Bušotina je kapaciteta 25l vode u sekundi. Na ovaj način upisali smo se na listu 250 evropskih gradova koji termalnu energiju koriste za grejanje”, navodi Milovanović.

“Vrednost investicije je sa svim uračunatim troškovima bila oko 150 miliona dinara. Finansirana je 75 odsto iz kredita, a ostatak sredstvima iz budžeta opštine Bogatić”, kaže naš sagovornik.

Analize pokazuju da se zahvaljujući ovom sistemu grejanja ostvaruju značajne uštede u budžetu.

“Na godišnjem nivou ušteda se kreće u rasponu od 100 do 150 hiljada evra u zavisnosti od broja hladnih dana i dužine zime. Takođe, nije zanemariv ni ekološki aspekt uštede u emisiji štetnih gasova po grejnoj sezoni”, objašnjava Milovanović.

U Bogatiću su uvereni da će se u narednom periodu, uz pomoć države, geotermalni potencijali još više koristiti.

“Naš sledeći primarni cilj je da proširimo mrežu toplovoda i da na ovaj postojeći sistem dodamo još četiri objekta i to, pre svega, zbog njegovog značaja Dom zdravlja, a potom i Kulturno-obrazovni centar, Narodnu biblioteku i crkvu. Tako bismo zaokružili ovu prvu fazu gde bi se 12 objekata javne namene grejalo na navedeni način”, kaže pomoćnik predsednika opštine.

“Plan je i da se ovaj resurs iskoristi za razvoj privrede, a raduje nas što već ima zainteresovanih investitora. Cilj je da se topla voda koristi za razvoj banjskog turizma, u poljoprivrednoj proizvodni, ali i da se stavi građanima na raspolaganje, u smislu da se u dogledno vreme čitavo naseljeno mesto Bogatić, koje čini više od hiljadu kuća i domaćinstava, prikači na toplovod”,  navodi Milovanović.

Srbija je po geotermalnom potencijalu u vrhu Evrope

Stručnjaci navode da se prema potencijalima geotermalnih izvora Srbija nalazi među prvih pet zemalja u Evropi. 

U poslednjih desetak godina korišćenje geotermalne energije u Srbiji beleži konstantan rast.

"Najveći broj sistema koristi geotermalne vode temperature ispod 30 stepeni Celzijusa ili geotermalne sonde uz primenu toplotnih pumpi. Geotermalne toplotne pumpe koriste se za grejanje i hlađenje objekata različitih namena. Od stambenih, poslovnih, komercijalnih, objekata javne namene i industrijskih objekata. Ove pumpe mogu se koristiti i u daljinskim sistemima za grejanje i hlađenje”, kaže dr Ana Vranješ sa Rudarsko-geološkog fakulteta.

“Do danas u Srbiji je izvedeno preko 4.000 geotermalnih sistema grejanja i hlađenja, odnosno oko 100 MW instalisane snage. Potencijal geotermalnih voda je još uvek daleko veći u odnosu na količne koje se koriste. Samo za područje grada Beograda potencijalnost subgeotermalnih resursa je procenjena na oko 1.200 MW”, dodaje naša sagovornica.

Geotermalni resursi su, objašnjava, obnovljivi izvori energije, čije vreme tek dolazi, budući da se nalazimo u periodu prelaska od korišćenja fosilnih goriva ka čistoj energiji. Ovaj potencijal se, za sada, najviše koristi u Vojvodini i to u okviru banjskih centara.

“Geotermalne vode, osim svog energetskog potencijala, često predstavljaju "lekovite" vode, koje usled povišenog sadržaja različitih minerala i svoje temperature blagotvorno deluju na organizam. Razlog zašto Vojvodina prednjači u korišćenju geotermalnih voda je značajan broj geotermalnih bušotina izbušenih '70-tih i '80-tih godina prošlog veka u sklopu programskih istraživanja nafte i gasa, a koje se i danas koriste”, kaže Vranješ.

“Poslednjih godina "mapa" korisnika geotermalne energije se proširuje, i osim u gradskim sredinama (Beograd, Novi Sad, Kragujevac, Niš...), geotermalni resursi se koriste u planinskim centrima (Zlatibor, Kopaonik, Divčibare...), kako za energetske potrebe, tako i za potrebe velnes i spa centara”, precizira naša sagovornica.

Ovaj potencijal primenu nalazi i u poljoprivredi, industriji i turizmu.

“Jedna od osnovnih prednosti ovog obnovljivog resursa je mogućnost višenamenskog korišćenja, kada se isti resurs može koristiti za različite namene u okviru istog objekta i to kao izvor za grejanje i hlađenje, zatim za potrebe vodosnabdevanja, tehničke potrebe...”, ističe profesorka Rudarsko-geološkog fakulteta.

Zašto treba više koristiti geotermalne resurse

Prednost korišćenja geotermalnih resursa je to što su oni dostupni 24 sata tokom svih sedam dana u nedelji.

“Prilikom proizvodnje energije, ne formira se opasan otpad i geotermalna postrojenja ne zauzimaju velike površine zemljišta, a što je to slučaj sa vetroparkovima ili solarnim postrojenjima za proizvodnju električne energije. Jedna od odlika je i kaskadno korišćenje energije, koje podrazumeva istovremeno podmirivanje potreba različitih potrošača iz istog izvora energije”, navodi Vranješ.

“Eksploatacijom geotermalnih resursa koristi se lokalno raspoloživ resurs, što svakako doprinosi sigurnosti u proizvodnji energije i smanjenju zavisnosti od uvoznih energenata. Shodno tome i cene energije proizvedene iz sopstvenih resursa tj. iz geotermalnih resursa su konkurentnije”, dodaje naša sagovornica.

Period povratka investicije zavisi od tipa objekta i namene geotermalne energije koja se eksploatiše.

“Inicijalni troškovi geotermalnih sistema su skuplji u odnosu na konvencionalne sisteme grejanja/hlađenja, ali su zato operativni troškovi daleko niži, te se ovi projekti isplaćuju za oko 3-5 godina”, objšnjava Vranješ.

Za geotermalne potencijale nema dovoljno zainteresovanih investitora

Da je teritorija Vojvodine, kao deo Panonskog basena, povoljna za korišćenje geotermalnih voda potvrđuju i u Pokrajinskom sekretarijatu za energetiku, građevinarstvo i saobraćaj.

“Među geološkim karakteristikama Vojvodine, pre svega, treba istaći malu debljinu kore, koja na području ovog dela zemlje iznosi „svega“ 25,5 do 29 km i litosfere čija se debljina na području Panonskog basena kreće u granicama od 60 do 100  km. Najmanja debljina kore na čitavom prostoru bivše SFRJ registrovana je na potezu koji se pruža od Ripnja kod Beograda, preko Uljme do Vršca i dalje prema Rumuniji. Upravo to sever Srbije svrstava među najperspektivnija geotermalna područja u Evropi”, kaže Ognjen Bjelić, pokrajinski sekretar za energetiku, građevinarstvo i saobraćaj.

“Potencijal geotermalnih voda je daleko veći od trenutno istraženih, budući da na teritoriji Vojvodine, prema podacima kojima raspolaže Pokrajinski sekretarijat, ima 91 geotermalni hidrogeotermalni izvor, od kojih se za sada koristi samo 11 i to uglavnom za sportsko rekreativne potrebe. Ovaj potencijal se ne koristi dovoljno, jer ne postoje zainteresovani subjekti koji bi ulagali u istraživanja i dalje korišćenje ovog resursa”, objašnjava naš sagovornik.

Na osnovu rađenih proračuna došlo se do podatka da ukupni potencijalni geotermalni resursi u Vojvodini do prosečne dubine od 1.200 m iznose 13,6 EJ, a ukupni potencijal hidrotermalnih resursa 3,95 EJ.

“Iskustva pokazuju da se samo oko 25 odsto potencijalnih hidrogeotermalnih resursa može praktično iskoristiti. Shodno tome potencijalni raspoloživi hidrogetoermalni resursi Vojvodine, do dubine od 1.200 m iznose oko 1 EJ. O kakvim potencijalima je reč, najbolje ilustruje podatak da je prosečna ukupna godišnja potrošnja energenata u Srbiji u oko 0,63 EJ”, objašnajva Bjelić.

Ukupan geotermalni potencijal na teritoriji Srbije procenjuje se na 180.000 MWt, pri čemu nije moguće, niti ekonomski isplativo koristiti sav ovaj potencijal. Teorijski maksimalno je iskoristivo od 1 do 10 odsto potencijala, što je u slučaju naše države od 2.000 do 20.000 MWt, kažu u resornom ministarstvu.

Detaljna geotermalna istraživanja u Srbiji počela su 1974. godine. Resorno ministarstvo prepoznalo je značaj ovog potencijala i unapređenjem regulatornog okvira, navode, podstiče njegovo korišćenje.

“Prednosti korišćenja geotermalnih resursa  mogu biti višestruke i ogledaju se u značajnoj uštedi, energetskoj nezavisnosti korisnika, zaštiti životne sredine, razvoju ruralnih područja. Na primer, korišćenjem petrogeotermalne energije za grejanje i hlađenje objekata na 1 kW utrošene električne energije dobija se 4-5 kW grejne ili rashladne energije”, objašnjavaju u resornom ministarstvu.

“Što se tiče ušteda koje bi Srbija ostvarila korišćenjem geotermalnih resursa, bila bi neophodna detaljna tehno-ekonomska analiza pri čemu bi se morale u obzir uzeti projekcije promene cene energenata, troškovi izgradnje geotermalnih sistema... Generalno, u tom smislu može se govoriti samo o količini energije koja se može dobiti iz postojećih geotermalnih izvora, a ona iznosi oko 100-330 MWt”, kažu u Ministarstvu rudarstva i energetike.

Geotermalni resursi se obnavljaju stalnim prirodnim procesima i oni se, prema rečima stručnjaka, posmatrano u odnosu na ljudski vek, nikada ne mogu potrošiti. Pored geotermalne energije u obnovljive izvore spadaju snaga vetra, sunca, vode i biomasa.

Poslednjih godina teži se smanjenju korišćenja fosilnih goriva, pre svega, uglja i nafte, a povećanju učešća obnovljivih izvora energije u ukupnom energetskom miksu.

Troškovi stavljanja u funkciju geotermalnog izvora ili više njih zavise od lokacije, kao i od potreba korisnika tj. investitora.