Poljoprivreda - Bosna i Hercegovina

Masovniji uzgoj gatačkog govečeta uz pomoć nauke

Institut za genetičke resurse, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS, Udruženje uzgajivača gatačkog govečeta i opština Gacko prije četiri godine kroz projekat genotipizacije udruženim snagama zakoračili su u misiju spasavanja ove specifične rase koja je nekada činila okosnicu poljoprivrede tog kraja, a koju su mliječne sorte krava malo-pomalo izgurale iz većine štala.

U proteklom periodu analizirana je krv na stotine goveda kako bi se utvrdilo koje jedinke zaista nose gene ove plemenite rase, a pozitivan rezultat uzgajivačima je donosio podsticaje iz republičke i opštinske kase. Podrška nadležnih motivisala je poljoprivrednike da se ponovo okreću uzgoju gatačkog govečeta, a bitnost očuvanja i širenja ove autohtone vrste je prepoznao i Veterinarsko-stočarski centar iz Banjaluke koji je s ciljem vještačkog osjemenjavanja otkupio dva mlada bika, kod čijih su roditelja utvrđeni čisti geni.

Direktor Veterinarsko-stočarskog centra Stojan Marinković kaže za “Glas” da su bikovi još mladi, a čim postanu polno zreli, biće testirani i istrenirani za uzimanje sjemena vještačkim putem nakon čega će genetski materijal biti deponovan farmerima sa područja Hercegovine koji planiraju proširenje proizvodnje.

- Nadam se da ćemo na ovaj način oplemeniti postojeći stočni fond sivog gatačkog govečeta, čije je meso i mlijeko ekstra kvaliteta. Postoji potreba za većim brojem krava te pasmine jer se od njihovog mlijeka pravi sir, koji je brendiran i ima tržište. Vještačkim osjemenjavanjem zaokružiće se ciklus i neće biti sumnje u porijeklo goveda - pojasnio je Marinković i dodao da će cijena sjemena biti simbolična.

Naučni saradnik u Institutu za genetičke resurse Jelena Nikitović ističe da je očuvanje genetičkih resursa zalog za budućnost Srpske te da je vještačka eksploatacija sjemena bikova nastavak priče koja je počela 2020. godine.

- Vještačka eksploatacija sjemena bikova doprinijeće lakšoj oplodnji i proširenju vrste. Na terenu imamo situaciju da je bik iz jednog sela, a junice i krave iz drugog, trećeg, petog, zbog čega je životinje potrebno transportovati desetinama kilometara zarad oplodnje koja može, a ne mora uspjeti. Kada ova priča zaživi, Centar će iz Banjaluke moći poslati, na primjer, 150 doza genetskog sjemena kojim se za dan, dva  može oploditi pola krava u Gacku - pojasnila je  Nikitovićeva.

Ona je dodala da će proces genotipizacije trajati godinama jer na terenu konstantno ima podmlatka koji se mora ispitivati.

- Gatačko goveče je zaštitni znak opštine i cijele Hercegovine. Spasti nešto od izumiranja, u ovom slučaju autohtonu rasu koja decenijama hrani i školuje djecu Hercegovine, je velika stvar za sve, posebno nas naučne radnike - dodala je Nikitovićeva. 

Predsjednik Udruženja uzgajivača gatačkog govečeta Dušan Andrijašević ističe da u zadnjih godinu dana postoji velika pomama za gatačkim grlima.

- Zovu zainteresovani kupci iz Srbije, Hrvatske, Crne Gore i raznih krajeva BiH. Vlasnici restorana na svom meniju žele meso autohtonih sorti, neki čak žele da otkupe i veće količine, ali kapaciteti naše proizvodnje za sada su nedovoljni. Rast potražnje podigao je i cijenu. Steone junice ili mlađe krave prve klase ranije su koštale od 3.000 do  3.500 KM, a u zadnje vrijeme između 4.500 i 5.000, na opštu radost uzgajivača. Telad za klanicu prodaju se za 10 KM po kilogramu žive vage - naglasio je Andrijašević. 

Ukrštanje

Dušan Andrijašević ističe da je gatačko goveče dovedeno do izumiranja, između ostalog iz razloga što je ranije korišćeno vještačko sjeme koje nije bilo od autohtonih bikova.

-  Kada se krene sa ukrštanjem, sve brzo završi kako ne treba. Nadamo se da će populacija ove autohtone vrste u budućnosti vrlo brzo skočiti i postati stabilna. Na terenu sada ima oko 2.000 grla, a raste i broj uzgajivača. Udruženje okuplja 33 člana - kazao je Andrijašević.