Tema - Bosna i Hercegovina

Tehnološki giganti ulažu u "suverenu AI“

Suverenitet podataka odnosi se na ideju da podaci korisnika treba da budu pohranjeni na infrastrukturi unutar države ili kontinenta u kojem ti korisnici borave.

„Suverena  AI je relativno nov termin koji se pojavio u posljednjih godinu dana,“ rekao je za CNBC Kris Gou, direktor za javne politike EU-a u Briselu, iz kompanije Cisco, lidera u IT mrežama.

Trenutno mnogi od najvećih modela velikih jezika (LLM), poput ChatGPT-a kompanije OpenAI i Claude-a kompanije Anthropic, koriste centre podataka smještene u SAD-u za pohranu podataka i obradu zahtjeva putem oblaka.

To je izazvalo zabrinutost među evropskim političarima i regulatorima, koji smatraju da zavisnost od američke tehnologije šteti konkurentnosti kontinenta — i što je još važnije, tehnološkoj otpornosti.

Odakle potiče „suverena AI“?

Pojam suvereniteta podataka i tehnologije prethodno je bio na agendi Evrope. Djelimično je nastao kao odgovor kompanija na nove regulative.

Na primjer, Opšta uredba o zaštiti podataka (GDPR) Evropske unije zahtijeva da kompanije obrađuju podatke korisnika na siguran način koji poštuje njihovo pravo na privatnost. Značajni slučajevi u EU takođe su podstakli sumnje u to da li se podaci o evropskim građanima mogu bezbjedno prenositi preko granica.

Evropski sud pravde je 2020. godine poništio okvir za razmjenu podataka između EU-a i SAD-a, uz obrazloženje da sporazum nije obezbjeđivao isti nivo zaštite kao što to čini GDPR unutar EU-a. Prošle godine uspostavljen je Okvir za zaštitu privatnosti podataka između EU-a i SAD-a, kako bi se osigurala bezbjedna razmjena podataka.

Ovi politički razvojni procesi doveli su do poticanja lokalizacije cloud infrastrukture, gdje se podaci pohranjuju i obrađuju za mnoge online usluge.

Filipo Sanesi, globalni direktor marketinga i operacija u OVHCloud-u, rekao je da ova francuska cloud kompanija bilježi veliku potražnju za infrastrukturom smještenom u Evropi, jer kompanije „razumiju vrijednost držanja svojih podataka u Evropi, podložnih evropskoj legislativi.“

„Kako koncept suvereniteta podataka postaje zreliji i ljudi razumiju šta znači, sve više kompanija shvata važnost lokalnog čuvanja podataka pod specifičnom jurisdikcijom i upravljanjem,“ rekao je Sanesi za CNBC. „Imamo mnogo podataka,“ dodao je. „Ti podaci su suvereni u specifičnim zemljama, pod specifičnim regulativama.“

„Sada, sa tim podacima, možete kreirati proizvode i usluge za AI, i te usluge bi tada trebale biti suverene, kontrolisane, razvijene i primijenjene lokalno od strane lokalnog kadra za lokalnu populaciju ili biznise.“

Pokret za suverenu AI nije pokrenut od strane regulatora — barem ne još uvijek, prema mišljenju Goua iz Cisca. Umjesto toga, dolazi od privatnih kompanija koje otvaraju sve više centara podataka — objekata sa ogromnom količinom računarske opreme za omogućavanje cloud AI alata — u Evropi, kaže on.

Suverena AI je „više podstaknuta od strane industrije koja je tako naziva, nego od strane kreatora politika,“ rekao je Gou. „Ne vidite terminologiju ‘suverenitet AI-ja’ na regulatornoj strani još uvijek.“

Zemlje podržavaju ideju suverene AI jer prepoznaju AI kao „budućnost“ i „strateški važnu tehnologiju,“ rekao je Gou.

Vlade se fokusiraju na jačanje domaćih tehnoloških kompanija i ekosistema, kao i na ključnu infrastrukturu koja omogućava AI usluge.

„Opterećenje AI-a koristi 20 puta više propusnog opsega od tradicionalnog opterećenja,“ kaže Gou. Takođe je riječ o jačanju radne snage, po njegovim riječima, jer su firmama potrebni kvalifikovani radnici da bi bile uspješne.

Međutim, najvažniji su podaci. „Vidimo mnogo pokušaja sa te strane da se razmotri obuka LLM-ova na lokalizovanim podacima, na jeziku,“ rekao je Gou.

‘Reflektovanje vrijednosti’

U Italiji je ovog ljeta pokrenut prvi LLM specifično treniran na podacima italijanskog jezika, nazvan Italia 9B.

Cilj projekta Italia je da pohrani rezultate u određenoj jurisdikciji i oslanja se na podatke građana iz te regije, tako da rezultati koje proizvode

 AI sistemi budu više zasnovani na lokalnim jezicima, kulturi i istoriji.

„Suverena AI je o reflektovanju vrijednosti organizacije ili, podjednako, zemlje u kojoj se nalazite i vrijednosti i jezika,“ rekao je Dejvid Hogan, direktor prodaje za preduzeća u EMEA regiji u Nvidia-i, za CNBC.

„Glavni izazov je da su većina današnjih vodećih modela prvenstveno obučeni na zapadnim podacima generalno,“ dodao je Hogan.

Na primjer, u Danskoj, gdje Nvidia ima značajno prisustvo, zvaničnici su zabrinuti zbog vitalnih usluga kao što su zdravstvo i telekomunikacije koje obavljaju AI sistemi koji nisu „reflektivni“ lokalne danske kulture i vrijednosti, rekao je Hogan.

U srijedu je Danska objavila ključni dokument u kojem se opisuje kako kompanije mogu koristiti AI u skladu sa nadolazećim Zakonom o AI EU-a — prvim značajnim zakonom o AI na svijetu. Dokument treba da služi kao vodič za druge zemlje EU da slijede i usvoje.

„Ako ste u evropskoj zemlji koja nije među zemljama čiji je jezik jedan od glavnih na međunarodnom nivou, vjerovatno je manje od 2% podataka obučeno na vašem jeziku — a još manje na vašoj kulturi,“ rekao je Hogan.

Kako su regulative pokrenule promjenu mentaliteta

To ne znači da regulative nisu imale važan uticaj na to da tehnološki giganti više razmišljaju o izgradnji lokalizovane AI infrastrukture unutar Evrope.

Sanesi iz OVHCloud-a rekao je da su regulative poput GDPR-a EU-a katalizovale veliki interes za lokalizaciju obrade podataka u određenoj regiji.

Koncept suverene AI takođe dobija podršku od lokalnih evropskih tehnoloških firmi.

Ranije ove sedmice, berlinska tražilica Ecosia i njen par iz Pariza, Qwant, najavili su zajedničko ulaganje za razvoj evropskog pretraživačkog indeksa od nule, sa ciljem poboljšanja rezultata na francuskom i njemačkom jeziku.

U međuvremenu, francuski telekom operator Orange saopštio je da je u pregovorima sa nekoliko kompanija koje razvijaju osnovne AI modele o izgradnji modela „suverene AI“ za pametne telefone za svoje korisnike, koji preciznije reflektuje njihov jezik i kulturu.

„Ne bi imalo smisla graditi vlastite LLM-ove. Zato se trenutno vodi mnogo diskusija o tome kako da se udružimo sa postojećim pružaocima usluga kako bi ih učinili lokalnijim i bezbjednijim?“ rekao je Bruno Zerbib, direktor za tehnologiju u Orange-u, za CNBC.

„Postoji mnogo slučajeva korišćenja gdje se [AI podaci] mogu obrađivati lokalno [na telefonu] umjesto u oblaku,“ dodao je Zerbib. Orange još nije odabrao partnera za ove ambicije suverene AI modela.